Trwa pamięć o żołnierzach 14 P.P.

Trwa pamięć o żołnierzach 14 Pułku Piechoty – pomniki i tablice pamięci oraz publikacje w formie tradycyjnej i elektronicznej

Z inicjatywy dawnych żołnierzy 14 pułku piechoty, stacjonującego przed wojną we Włocławku zorganizowane zostały uroczystości, mające na celu uczczenie poległych żołnierzy w latach 1939 – 1945 r. Zarząd Wojewódzki *ZBoWiD we Włocławku wespół z Klubem Oficerów Rezerwy postanowił wznieść na terenie Klubu Garnizonowego pamiątkowy obelisk wraz z okolicznościową tablicą.

  Dzięki poparciu władz wojskowych oraz przy czynnym udziale zakładów pracy i miejscowego rzemiosła, wysiłkiem społecznym wzniesiono pomnik. W dniu 18 stycznia 1976 r. odbyły się we Włocławku uroczystości ku czci poległych „czternastaków”. Na uroczystość przybyli licznie dawni żołnierze 14 pułku piechoty oraz innych jednostek Armii Pomorze, która we wrześniu 1939 r. toczyła krwawe boje na Pomorzu, a następnie brała udział w bitwie nad Bzurą.

    Na uroczystość przybył prezes Zarządu Głównego ZBoWiD członek KC PZPR oraz Rady Państwa minister Stanisław Wroński, który w towarzystwie I sekretarza KW PZPR Edwarda Szymańskiego dokonał odsłonięcia pomnika. W odsłonięciu brali udział przedstawiciele władz wojewódzkich z wojewodą mgr Pawłem Majewskim na czele. Kompania Honorowa Wojska Polskiego ze sztandarem oraz orkiestrą wojskową towarzyszyły uroczystości. Okolicznościowe przemówienie wygłosił prezes Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD we Włocławku płk dr Jan Czyżewicz, a w imieniu dawnych żołnierzy 14 pułku piechoty głos zabrał adiutant tej jednostki w czasie wojny mjr rezerwy Józef Koziński podkreślając, że na dzisiejszą uroczystość przybył płk dyplomowany Albin Leszczyński, były szef sztabu **Grupy Operacyjnej „Wschód” Armii Pomorze. Następnie przedstawiono szlak bojowy 14 P.P. Wspólny obiad żołnierski w koszarach zakończył tę podniosłą uroczystość w hołdzie bohaterom.

    W czasie działań wojennych we wrześniu 1939 r. 14 P.P. pod dowództwem ppłk dypl. Włodzimierza Brayczewskiego wchodził w skład Grupy Operacyjnej „Wschód” Armii Pomorze. Dowódcą tej grupy był generał bryg. Mikołaj Bołtuć. Włocławska czternastka walczyła z najeźdźcą hitlerowskim najpierw pod Mełnem, w okolicach Grudziądza, a następnie w bitwie nad Bzurą. Pułk poniósł dotkliwe straty w postaci około 30 poległych oficerów oraz 400 szeregowych, nie licząc rannych.

Z inicjatywy i przy poparciu środowiska byłych żołnierzy 14 Pułku Piechoty pod kierunkiem mjr Józefa Kozińskiego byłego szefa sztabu włocławskiego pułku z okresu kampanii polskiej 1939 r. na terenie przedwojennych koszar przed dawnym kasynem oficerskim stanął pomnik. Obelisk z pamiątkową tablicą wykonaną ze spiżu poświęcono żołnierzom 14 P.P., którzy zginęli w II wojnie światowej. Uroczystość odsłonięcia pomnika miała miejsce 18 stycznia 1976 r. W postument pomnika wmurowano urny z ziemią pobraną z pól bitewnych, gdzie walczyła ta zasłużona w kampanii wrześniowej jednostka.

    Wystawienie wówczas pomnika żołnierzom II RP we Włocławku było ogromnym sukcesem prezesa KOR-u J. Kozińskiego i całego środowiska byłych żołnierzy 14 P.P. Działania na rzecz wzniesienia pomnika wymagały licznych zabiegów i kompromisów. Musimy pamiętać, że w 1976 r. nawet największym marzycielom nie śniło się to, iż komunizm może upaść i z tej perspektywy tamte dokonania na rzecz przywracania pamięci historycznej mają olbrzymią wagę. Pojawiła się nowa jakość w przestrzeni publicznej miasta, nowa narracja historyczna odwołująca się do historii suwerennej II RP i chwały oręża polskiego: walki o niepodległość i granice w latach 1918-21 oraz kampanii polskiej 1939 r.

    Dawne kasyno oficerskie to obecnie stylowa restauracja. Kilkanaście lat temu dokonano kradzieży spiżowej tablicy i dzisiaj zastępuje ją kamienna replika.

Muzeum Historii Włocławka

   Z inicjatywy środowiska byłych żołnierzy włocławskiego pułku 18 września 1976 r. nastąpiło odsłonięcie tablicy poświęconej żołnierzom 14 P.P. w sali Muzeum Historii Włocławka.

Muzeum Bitwy nad Bzurą

  Kolejna tablica pamięci z inicjatywy środowiska 14 P.P. została odsłonięta w Muzeum Bitwy nad Bzurą w Kutnie.

Włocławska Bazylika Katedralna

  Tablica w hołdzie żołnierzom 14 P.P. poległym w latach 1939-1945 ufundowana w 60. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości 11 XI 1978 roku. Umieszczona jest w nawie bocznej-południowej od strony zachodniej przy drzwiach. Środkową część tablicy zdobi odznaka pułkowa.

   Pomnik żołnierzy 14 P.P. poległych w latach 1918-1920. Pomnik wzniesiony ze składek żołnierzy zawodowych w 1928 r. w 10. rocznicę odzyskania niepodległości, natomiast uroczystość odsłonięcia pomnika miała miejsce 15 maja 1929 roku podczas święta pułkowego. Święto pułku w 1929 roku zbiegło się z jubileuszem 10. rocznicy sformowania jednostki***. Klasycystyczny w formie monument stanął na terenie koszar przy ul. Żytniej. Wysoki obelisk na potężnym postumencie, u podstawy którego znajdowały się tablice z nazwiskami żołnierzy poległych w wojnie polsko-ukraińskiej 1918/19 i polsko-sowieckiej 1919/21. Pomnik otaczało stylowe ogrodzenie w formie kolumn połączonych łańcuchem. Kolumny narożne nieco wyższe od środkowych zwieńczone były czterema kulami armatnimi. W 1930 r. w związku z 100. rocznicą wybuchu Powstania Listopadowego dodano nową tablicę dla uczczenia walk 14 pułku piechoty liniowej w latach 1830/31. Pomnik zniszczony przez okupanta hitlerowskiego po wojnie nie został odbudowany. Rekonstrukcja tego pomnika i uroczystość jego odsłonięcia 11 listopada 2018 roku w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości byłoby pięknym patriotycznym wydarzeniem ważnym nie tylko dla Włocławka ale i regionu. Uważam, iż pomysł ten godny jest rozważenia. Kwestia lokalizacji pomnika jest do uzgodnienia. Ja osobiście optowałbym na rzecz Starego Rynku jako miejsca dla odbudowanego pomnika i byłby to kolejny argument na rzecz rewitalizacji Starego Miasta. Wciąż jest szansa na to, aby Stary Rynek i Stare Miasto na powrót stały się prawdziwym centrum Włocławka, a nie tylko wspomnieniem, reliktem, że tam kiedyś zaczęło się miasto (II lokacja).

   Przy ul. Żytniej znajduje się Pomnik Sapera. Kilka lat temu z inicjatywy Pana Krzysztofa Grządziela pomnik ów wzbogacono instalując tablice w hołdzie wszystkim jednostkom wojska jakie stacjonowały we Włocławku, w tym także 14 P.P.

*Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) – organizacja kombatancka utworzona 2 września 1949, w wyniku narzuconego zjednoczenia 11 istniejących w tym czasie, działających od 1945, organizacji kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych. Do 1989 politycznie i organizacyjnie podporządkowany PZPR.

**Grupa Operacyjna „Wschód” jako wydzielona część Armii Pomorze składała się z dwóch dywizji piechoty (4 DP – 14 PP Włocławek 63 PP Toruń, 67 PP Brodnica, 4 Kujawski Pułk Artylerii Lekkiej Inowrocław i 16 DP).

***Źródło: Dziesięciolecie 14pp, „Życie Włocławka i okolicy” 1929.

  „Dnia 15 maja 1929 r. święciła nasza „Czternastka” swój dziesięcioletni jubileusz. Poprzedniego dnia odbyło się nabożeństwo za poległych oficerów i żołnierzy pułku, uroczysta akademia żołnierska w koszarach, oraz capstrzyk wraz z wzruszającym apelem poległych na polu chwały. W dniu 15 J. E. Ks. Biskup Owczarek odprawił na dziedzińcu koszar mszę polową, poczem d-ca D.O.K. generał Skierski dokonał odsłonięcia  pomnika poległych. Pomnik wznosi się na obszernym placu po prawej stronie wjazdu do koszar, ma kształt obelisku. Wokół zdobi szereg płyt brązowych. Na płycie głównej widnieje napis:

 „Poległym Bohaterom

7 oficerom

16 podoficerom, 130 szeregowcom

w 180 Bitwach 14 Pułku Piechoty

W Latach 1918-1920

Koledzy”.

  Po defiladzie oraz dekoracji odznaką pułkowa szeregu osób cywilnych i wojskowych nastąpił raut-bal w salach Towarzystwa Wioślarskiego . W święcie pułku brali udział przedstawiciele władz cywilnych, delegacje stowarzyszeń i związków, wiele osób z pośród miejscowej inteligencji, zaproszeni goście zamiejscowi oraz hufce szkolne P.W. Dowództwo otrzymało wiele dowodów szczerej sympatii, jaką darzy miasto swoją czternastkę”.